İnsan Başı Çizimi

[Yasemin Ertosun]

Başın anatomik yapısını inceleyerek farklı bakış noktalarından ölçü-oran kurallarına ve desen tekniğine uygun çizebileceksiniz

ARAŞTIRMA

Ailenizden veya arkadaşınızdan birini karşınıza model olarak alınız; başın
yukarı, aşağı ve yan duruşlardaki pozisyonlarını inceleyiniz.

Yüzün ayrıntılarının birbiri ile oranlarını ve yerlerini kendi başınızı aynada
inceleyerek tespit etmeye çalışınız.

Çocuk, genç ve yaşlı insanların baş yapılarındaki farklılıkları gözlemleyiniz.

CANLI MODELDEN BAŞ ÇİZİMİ

Kafatası

İnsan başını görünmeyen iç yapısını bilmek, çizim yaparken kolaylık sağlayacaktır.
Kafatası kemikleri, yüzün ve başın bize görünen dış hattını belirleyen birçok ayrıntıya
sahiptir. Yüzün ayrıntılarının şekilleri ve yerleri, kafatası kemiklerinin yapısına bağlıdır.
Burnun, dudağın, gözün, kulağın yerleri kafatasında sabittir. Çizim yaparken ayrıntıları
kafatasının yapısını dikkate alarak çizmek gerekir.

İnsan başı kafatası, iki bölümden oluşur; üst bölgede yer alan kafa kemikleri ve alt
bölümdeki alt çene kemiği. Alt çene kemiği, kafatası kemiklerinin içinde en hareketli
olanıdır. Gülerken, ağlarken, yemek yerken, vb. ağzın açık, hareket halindeki durumları alt
çene kemiğinin hareketiyle sağlanır. Başın yapısını doğru çizebilmek için tam karşıdan
görünüşünde, daire çizilir ve dairenin yanları basıklaştırılır.

Kafatası yuvarlağı kaşların hizasında son bulur ve bu noktada gözler yer alır. Kaşlar
ise dairenin tam ortasında yer alır.

Çene kemiğinin çizilen dairenin alt yayı üzerinde olduğunu resimde de görebilirsiniz.

Kafatasının önden görünüşü

Kafatasının yandan görünüşü

İnsan Başının Yapısı ve Oranlar

İnsan başı oval, üst kısmı daha geniş alta doğru daralan yumurta şekline benzer.

Başın Karşıdan Görünüşü

Başın genişliği yüksekliğinin üçte ikisi kadardır (saçın yüksekliği hariç). Diğer bir
deyişle baş; genişliği iki buçuk, yüksekliği üç buçuk birim boyutlarında bir dikdörtgen içinde
yer alır.

Başın karşıdan görünüşü

Gözü birim olarak aldığımızda ise başın yüksekliği yedi, genişliği beş göz büyüklüğü
kadardır.

Başın karşıdan görünüşüne en ve boyun göz genişliği ile oranlanması

Çizime başlarken yatay ve dikey eksen çizgileri çizilip başın genişlik ve yüksekliği
eksen çizgileri üzerine işaretlenir. Yukarıda verilen ölçüler ideal baş ölçüleridir. Bu ölçüleri
bilmek imgesel çizimler yaparken başın proporsiyonlarını hatırlamada yardımcı olabilir.
Fakat her insanda ölçüler karakteristik yapıya bağlı olarak farklılık gösterebilir. Bu yüzden
canlı modelden çizim yaparken, kağıdınıza çizeceğiniz yatay ve dikey aks (eksen) çizgileri
üzerine (ölçü alma tekniğini kullanarak başın en veya yüksekliğinden birini birim alarak
diğerini tespit edip) işaretlemeniz daha uygun olacaktır.

Dikey ve yatay aks çizgileri başı eşit parçalara ayırır (Modele tam karşıdan bakıldığında).

Başın dikey ve yatay aksı

Yatay aks çizgisi gözün tam ortasından, dikey aks çizgisi burnun tam ortasından geçer.

Başın dikey ve yatay aksı


İnsan başı kafatasından itibaren yatay aks çizgileri ile 3 ½ parçaya böldüğümüzde, saç
başlangıç noktası ile çene bitimine kadarki kısım üç eşit bölümden oluşur.

Birinci bölüm saç çizgisi ile kaş hizası arasında, ikinci bölüm kaş hizası ile burun altı
çizgisi arasında, üçüncü bölüm ise burun altı çizgisi ile çene alt çizgisi arasındaki bölümden
oluşur.

Kafatası başlangıç noktası ile saç hizası arasında kalan bölüm ise 1/3 bölümün yarısı kadardır.

Başın oranları

Kulak, kaş ile burun alt noktası arasındaki mesafede yer alır. Burun genişliği iki göz
arasındaki mesafeye eşittir.

Kulak ve burnun yerleri

Ayrıca iki göz arası bir göz genişliği kadardır. Burun genişliği bir göz genişliği kadardır diyebiliriz

İki göz arası mesafesi

 

[Yasemin Ertosun]

Aşağıdaki çizimde göz, birim olarak alınmış ve beş göz genişliği bir doğru üzerinde
işaretlenmiştir. Büyük dairenin alt noktasından iki göz genişliği kadar mesafe belirlenerek
işaretlenmiş ve C ile D noktalarının orta noktasından yarıçapı E’ye kadar olan ikinci bir daire
çizilmiştir. Daha sonra çizimde de aşamalı olarak gösterildiği gibi yüzün ayrıntıları
yerleştirilmiştir. Bu yöntemle çizim yapmak yeni başlayanlara başın proporsiyonlarını
öğrenmede yardımcı olacaktır.

Başın göz genişliği baz alınarak teknik olarak çizimi

Başın Yandan Görünüşü

İnsan başı, yandan görünüşünde, en ve boyu eşit kare biçimindedir.

Başın yandan görünüşü

Dürer, Rafaello, Michelangelo ve Leonardo da Vinci başın ve yüzün oranlarını
incelemişlerdir. Leonardo da Vinci’nin profilden başın kanonları(Kanon: modül adı verilen
bir ölçü biriminden yararlanılarak insan vücudunun oran ve boyutlarını saptayan bir ölçme sistemidir.) kendi çizimi ile aşağıda verilmiştir.

Leonardo da Vinci’nin başın yandan görünüşünde kanonlar


Profilden baş çiziminde kolaylık sağlaması açısından aşağıdaki çizimde gösterildiği
gibi iki oval şekilden faydalanabilirsiniz. Ovallerden biri dikey diğeri ise yatay konumdadır.

Başın yandan çiziminde ovallerden yararlanma

Profilden çizim yaparken önden görünüş çiziminde yüzün ayrıntılarının yerlerini
belirlerken kullandığımız yatay ve dikey aks çizgilerini kullanırız. Başın profil görünüşünde alından çeneye doğru kavis oluşturduğunu görebilirsiniz.

Başın yandan çiziminde akslar

Profilden göz çizerken en çok yapılan hata gözü karşıdan görünüşü gibi çizmektir.
Gözün profilden görünüşü şekildeki gibi üçgen form biçimindedir.

Başın yandan çiziminde gözün şekli

Başın farklı duruşlarında ölçüler yukarıdakilerden farklı olabilir. Modelden çalışırken
iyi gözlemleyip ayrıntıların yerlerini belirlerken araştırma çizgilerinden faydalanmak yararlı olacaktır.

Başın yandan çiziminde araştırma çizgileri

 

[Yasemin Ertosun]

Başın Yönleri

Baş herhangi bir yöne döndüğünde genel yatay ve dikey aks çizgileri elips şeklini alır.

Başın yönleri ve akslar

Baş herhangi bir yöne döndüğünde birbirine paralel yatay çizgiler elips şeklini alır.

Başın yönüne göre yatay çizgiler

Perspektif kuralından dolayı baş aşağı doğru eğildiğinde yüzün bölümleri farklı boyutlarda görünür.

Başın eğik pozisyonunda perspektif görünümü

Çizime başlamadan önce başın yönünü iyi gözlemleyerek basit geometrik çizimlerle ifade etmek faydalı olacaktır.

Başın farklı pozisyonları ve basit geometrik çizimleri

Başın aşağı veya yukarı bakar pozisyonlarında başın görünümü ve ayrıntıların
oranlarında farklılık görülür. Baş aşağı bakar poziyonunda çene, dudak, burun kısalmış gibi
alın ise olduğundan daha geniş görünür. Başın yukarı bakar pozisyonunda alın kısalmış, burun üçgen pozisyonda üst kısmı kısalmış gibi görünür.

Başın farklı pozisyonlarında akslar ve perspektif kısalmaya bağlı olarak görünüşleri

Farklı Açılardan Baş Çizim Alıştırmaları

Çizime başlamadan önce modeli ayrıntılarını dikkate almadan gözlemlemelisiniz.
Başın basit genel yapısını çizip aks çizgilerini çizip ayrıntıların yerlerini (gözün, burnun,
ağzın, kulağın yerlerini) aks çizgileri üzerinde belirlemelisiniz. Daha sonra karakteristik
yapıyı deseninizde ifade ederek ışığın geliş yönüne göre deseninize hacim kazandırarak çalışmanızı bitirmelisiniz.

Başın farklı pozisyonlardaki çizim aşamaları

Başın farklı duruşlarındaki planlarını daha iyi kavramak için kübist kalıplarda ifade etmek çizim yaparken sizlere yardımcı olacaktır.

İnsan Başı Çiziminde Yaş ve Cinsiyet

Çocuklarda baş çizimi yetişkinlerde kullanılan ölçülerden farklılık gösterir. Başın
genel yapısı büyük ve karşıdan görünüşü kare biçimindedir. Alın daha açık, gözler daha iri
ve iki göz arası mesafesi bir göz genişliğinden daha geniştir. Gözler başın tam orta nokta noktasından daha aşağıda ve daha büyüktür. Çene kısmı daha yuvarlaktır.

Çocuklarda başın genel görünüşü

Yaşlılarda alın kısmı daha açık ve kemik yapısı daha belirgindir. Gözün alt ve üst
kapaklarındaki kırışıklıklar daha belirginleşir. Elmacık kemikleri ortaya çıkar. Dudaklar incelir. Yanakta, çenede ve boyunda sarkmalar daha belirgin hale gelir.

Yaşlılarda başın genel görünüşü

Kadın ve erkek baş oranları genelde aynıdır. Kadın başının hatları erkeğinkine oranla
daha yuvarlaktır. Erkekte hatlar daha köşelidir. Gözler kadında daha büyük, kaşlar daha yukarda ve kavislidir. Burun ve ağız daha küçüktür

Kadın ve erkekte başın genel yapısı ve oranlar

Ressamlardan Örnek Çalışmalar

Antonıo Del Castıllo

Allan Ramsey

Sır Peter Paul Rubens, 1625

Theodore Chasserıau, 1847

Claude Mellan

 

[Yasemin Ertosun]

UYGULAMA

Aşağıdaki işlemleri tamamladığınızda desen tekniğine uygun canlı modelden baş çizimi yapmış olacaksınız

Kullanılacak Araç Gereçler

Resim kâğıdı 35x50cm
Resim altlığı
2B, 4B, 6B resim kalemleri
Canlı model

Atölye önlüğünüzü giymeyi unutmayınız.

Modelinize uygun bir poz verdiriniz.

Modelinizin sizden uzaklığının bir iki geçmemesine dikkat ediniz.

Resim kâğıdınızı kompozisyonunuzun konumuna göre enine veya boyuna
tutunuz.

Kompozisyonun kâğıda yerleştirme planını yapınız.

Kompozisyonunuzu kâğıdın tam ortasına yerleştirmek için kâğıdınızı kalemle yatay ve
dikey olarak ikiye bölebilirsiniz.
Başı kâğıdınızın tam merkezinden biraz yukarıda olacak şekilde yerleştirmeye dikkat
ediniz.

Başın en ve yüksekliğini ölçü alma tekniğine göre tespit ediniz.
Tespit ettiğiniz ölçüleri aks çizgileri üzerinde işaretleyiniz.
Belirlediğiniz ölçüler doğrultusunda yüzün oval formunu ve saç yüksekliğini
tespit ederek çiziniz.
Alın, göz, burun altı, çene ölçü çizgilerini çiziniz.

Yüzün alından çene altına kadarki mesafenin üç eşit parçadan oluştuğunu hatırlayınız
( Canlı modelden çalışırken bu ölçülerin modelin karakteristik özelliklerine göre
değişebildiğini göz önünde bulundurunuz).

Modelinizi dikkatlice inceleyerek yüzün ayrıntılarını çiziniz.
Yüzün ayrıntılarını çizerken birbiri ile orantılarını araştırma çizgilerini
kullanarak tespit ediniz.

Işığın geliş yönünü dikkate alarak ışık gölge planını araştırıp çiziminizde
belirleyiniz.

Çizgilerinizin değerini ışığın geliş yönüne göre ayarlayınız. Işık almayan
bölgelerde 4B veya 6B kalemleri kullanabilirsiniz.

Çizgilerinizi ışığın gelişine göre kalın ve ince kullanarak çiziminize hareket
kazandırınız.

Çiziminizi belirli aralıklarda modelle karşılaştırmasını yapınız.

Işığın geliş yönünü dikkate alarak burundaki ışık gölge planını çiziminizde açık
değer çizgilerle belirleyiniz.

Son olarak koyu bölgeleri netleştirerek çiziminizi bitiriniz.

Hacimlendirmeyi açıktan koyuya doğru yapınız. Önce 2B daha sonra koyulukları
4B ve 6B ile belirgin hale getirebilirsiniz.

Kaynak: MEGEP

 

[Yaşar Karadeniz]

Teknik bilgiler ve ders için teşekkürler Yasemin hanım emeğinize sağlık.

 

[Yasemin Ertosun]

Rica ederim, umarım faydalı olur...